O WARSZTATACH
Łódzkie Warsztaty Filozoficzne to cykl konferencji naukowych organizowanych przez Koło Naukowe Filozofów i Okcydentalistów IDEA, działające przy Instytucie Filozofii Uniwersytetu Łódzkiego. Ich celem jest zarówno zgłębianie, jak i popularyzacja wybranych zagadnień z zakresu szeroko pojmowanej humanistyki. Dotychczas zorganizowane edycje dotyczyły między innymi problemów estetyki, rzeczywistości wirtualnej i zagadnień gender studies (V edycja), etyki praktycznej (VI edycja), problematyczności myślenia (VII edycja), pytania o istotę i korzenie filozofii (VIII edycja), czy problemów związanych z humanizmem i posthumanizmem (IX edycja). X edycja, która odbyła się w styczniu 2020 roku, dotyczyła problematyki sensu i bezsensu, XI nie-skończoności, a ostatnia, XII edycja, poświęcona została namysłowi nad racjonalnością. Od samego początku przedsięwzięcia Warsztaty mają zapewniać pole do dialogu nie tylko filozofom, ale również przedstawicielom wszelkich innych nauk humanistycznych i społecznych, oraz artystom. Mamy nadzieję, że nadchodząca edycja zainteresuje ponadto przedstawicieli nauk ścisłych.
XIV EDYCJA
W ramach tegorocznych XIV Łódzkich Warsztatów Filozoficznych pragniemy zachęcić do refleksji nad miłością i jej niewątpliwą wartością filozoficzną.
Czy miłość istnieje? A jeśli tak, to czym właściwie jest? Czy jest ona zjawiskiem uniwersalnym, czy też kształtowanym historycznie i kulturowo? Te pytania zadawano sobie już w starożytności. W tym kontekście przychodzi na myśl rozróżnienie na eros, philia oraz agape. Pierwszy ze wspomnianych terminów, czyli eros jest używany w odniesieniu do tej części miłości, która stanowi namiętne, intensywne pragnienie czegoś; często określa się je mianem pożądania seksualnego, stąd współczesne pojęcie „erotyki”. W przeciwieństwie do opisanego wcześniej pragnienia i namiętnej tęsknoty, philia pociąga za sobą sympatię i uznanie dla drugiego. Dla Greków termin philia obejmował nie tylko przyjaźń, ale także lojalność wobec rodziny i wspólnoty politycznej, pracy lub dyscypliny. Agape odnosi się do ojcowskiej miłości Boga do człowieka i człowieka do Boga, ale rozciąga się także na miłość braterską do całej ludzkości. Agape łączy elementy miłości eros oraz philii poszukując doskonałego rodzaju miłości, która jest jednocześnie sympatią, przekraczaniem tego, co szczegółowe, i pasją bez konieczności wzajemności.
W Platońskiej „Uczcie” zgromadzeni wygłaszali płomienne mowy na temat Erosa i jego niejednoznaczności. Samej miłości Platon przypisywał szczególną rolę, ponieważ wierzył, że stanowi ona przejaw dążenia duszy do dobra.
Zupełnie inaczej na tę kwestię spoglądał chociażby Arthur Schopenhauer, dla którego miłość to jedynie pożądanie, ślepy instynkt, który wynikał z działania rządzącej światem woli. W „Psychologii miłości” napisał:
Widzimy, że każdy natęża ostatnie siły, aby ulżyć swym niezliczonym cierpieniom, nie mając jednak nadziei na nic innego, prócz zachowania na krótki czas tej nędznej egzystencji. I śród tej próżni możemy też zauważyć parę zakochanych, którzy ukradkiem, tajemniczo się spotykają i namiętnie spoglądają na siebie. Ale skądże ta bojaźń i tajemniczość spotkania? Stąd, że oni jak zdrajcy zamierzają znów powtórzyć nędzę i cierpienia życia, nie dając mu przerwy ani końca...
Z kolei uczeń Platona - Arystoteles dużą uwagę przypisywał aspektowi wzajemności w kontekście miłości. Jego zdaniem, szczególnie w kontekście miłości przyjacielskiej, relacja ta oparta jest na wyborze, trwałej dyspozycji.
Istotną wizję miłości na przestrzeni dziejów dostarczyła ludziom religia chrześcijańska, zgodnie z którą Bóg dąży człowieka bezwarunkową, bezgraniczną miłością, a sam Chrystus oddał swe życie na krzyżu, by umożliwić istotom ludzkim zatarcie grzechu pierworodnego i dostąpienie zbawienia. Jedną z najbardziej istotnych postaci dla kształtowania się chrześcijańskich wartości był niewątpliwie św. Augustyn, który właśnie miłości przypisywał wielką wartość. Stanowczo odróżniał on jednak miłość (caritas) od pożądliwości (cupitidas). Zdaniem Augustyna, miłość powinna być umacniana, z kolei pożądliwości należy pozwalać na przemijanie. W jednym ze swoich kazań nauczał:
Dwa stroje są w jednym człowieku: miłość i pożądliwość. Niech zrodzi się w tobie miłość, jeśli jeszcze się nie narodziła; ale jeśli już się narodziła, niech się odżywia, niech się karmi, niech rośnie! Zaś pożądliwość rzeczywiście w tym życiu nie może być zupełnie stłumiona, ponieważ jeśli mówimy, że nie mamy grzechu, siebie samych oszukujemy. O ile zaś jest w nas pożądliwość, o tyle nie jesteśmy bez grzechu. Miłość niech rośnie, pożądliwość niech maleje! Aby kiedyś ona została udoskonalona, to znaczy miłość, pożądliwość niech przemija!
Ciekawą wizję miłości można znaleźć u duńskiego filozofa i poety Sørena Kierkegaarda. Wyróżniał on niejako dwa znaczenia miłości. Jej zmysłowa, pożądliwą odmiana to Elskov, z kolei miłość duchowa, odnosząca się do bliźniego określana została terminem Kjerlighed. Można powiedzieć, ze Kirkegaard przychylał się bardziej do chrześcijańskiej koncepcji miłości, ponieważ jego zdaniem, w prawdziwej relacji miłosnej pojawia się również Bóg. W 1847 roku ukazało się jego dzieło Czyny miłości, w których autor podkreślał:
Ograbienie siebie z miłości jest czymś najbardziej strasznym, jest wieczną zatratą, dla której nie ma rekompensaty ani w doczesności, ani w wieczności.
Z kolei Erich Fromm upatrywał w miłości silnego związku ze sztuką, którą najpierw należy dobrze poznać, a dopiero później można próbować ją wyzwalać.
O miłości wiele pisał również Friedrich Nietzsche, którego poglądy w tej kwestii trudno jednoznacznie sklasyfikować. Z jednej strony jest ona związana z egoistycznym zdobywaniem, a z drugiej strony ze sposobem na wyrażenie bogactwa człowieka, bowiem stanowi ona najwyższy wyraz woli mocy. Nietzsche pisze w „Woli mocy, że miłość:
Nie tylko imaginuje, lecz nawet przesuwa wartości. I nie tylko że przesuwa poczucie wartości, kto kocha, jest wart więcej, jest silniejszy.
Jak łatwo zauważyć, na przestrzeni dziejów powstało wiele koncepcji i wizji miłości, a ona sama stanowi jeden z najbardziej nieprzeniknionych aspektów ludzkiej egzystencji, co czyni ją idealnym tematem rozważań filozoficznych, psychologicznych, antropologicznych, ale również biologicznych. Z tego względu zachęcamy do wygłaszania referatów łączących różne perspektywy namysłu nad miłością.
PUBLIKACJA POKONFERENCYJNA
Istnieje możliwość publikacji pokonferencyjnej w Internetowym Magazynie Filozoficznym Hybris (obowiązują zgłoszenia przez system - opis i wymagania redakcyjne dostępne są na stronie https://czasopisma.uni.lodz.pl/hybris).